Algemeen

Het is de verantwoordelijkheid van de school om goed lees-en spellingonderwijs aan alle leerlingen te bieden. Wanneer bij een leerling een lees- en/of spellingachterstand gesignaleerd wordt, is de school vaak in staat om de problemen, met ondersteuning van ouders, aan te pakken. Dit lukt echter niet altijd. Soms is het nodig om advies of ondersteuning vanuit de zorg (gemeente) of Unita in te roepen. Bijvoorbeeld omdat de school zich afvraagt hoe zij de leerling nog beter en passender kunnen ondersteunen. Of omdat school en ouders een vermoeden hebben van dyslexie en denken dat specialistisch onderzoek en behandeling passend zouden kunnen zijn.

 

Bekijk de routebeschrijving om inzicht te krijgen in waar je voor een leerling de best passende ondersteuning vindt.

Wat is dyslexie?

Dyslexie is een ernstig en hardnekkig probleem in het aanleren en gebruiken van lees- en/of spellingvaardigheden (volgens de criteria van het psychiatrisch handboek DSM-5). Dit betekent dat de ernstige problemen op het gebied van lezen en/of spelling blijven bestaan, ondanks goed lees- en spellingonderwijs en extra hulp en oefening op school. Er kan alleen sprake zijn van dyslexie wanneer de lees- en/of spellingproblemen niet beter verklaard worden door omgevingsfactoren of meer algemene individuele factoren, zoals een grote cognitieve achterstand of gedragsproblematiek.

Dyslexiezorg via de gemeente

Leerlingen met een vermoeden van Ernstige Dyslexie (ED) kunnen worden aangemeld voor onderzoek en eventueel behandeling via de gemeente waar de leerling woont. Dit wordt ook wel ‘dyslexiezorg’ genoemd en valt onder de Jeugdwet. De criteria voor Ernstige Dyslexie staan vermeld in het nieuwe Protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling 3.0 (PDDB 3.0), dat vanaf 1 januari 2022 van kracht is. Bij een doorverwijzing vanuit het onderwijs moet in ieder geval sprake zijn van ernstige woordleesproblemen: leerlingen moeten op drie opeenvolgende hoofdmeetmomenten bij technisch woordlezen een V- (min) score of E-score behalen (laagste 10%). Daarnaast kan er sprake zijn van een (ernstig) spellingsprobleem, echter voor doorverwijzing naar de vergoede diagnostiek en behandeling is een ernstig leesprobleem een noodzakelijke voorwaarde. Verder is van belang dat, anders dan voorheen, ook leerlingen met meervoudige problematiek (comorbiditeit) kunnen worden aangemeld voor de vergoede dyslexiezorg. Het gaat dan bijvoorbeeld om een combinatie van lees- en/of spellingmoeilijkheden met concentratieproblemen of taalontwikkelingsproblemen. De zorgaanbieder schat tijdens de diagnostiekfase in of de vergoede dyslexiebehandeling, gezien de bijkomende problematiek, een effectieve aanpak is voor deze leerling. Een belangrijk criterium daarbij is in hoeverre verwacht wordt dat de dyslexiebehandeling adequaat kan worden uitgevoerd.

De aanmelding voor de vergoede dyslexiezorg verloopt via het Het ABC. Kijk op Poortwachter Gooi-en Vecht voor de aanvraag.

Er zijn twee uitzonderingen:

  • Voor leerlingen die woonachtig zijn in de gemeente Eemnes, verloopt de aanmelding via Samenwerkingsverband de Eem: https://dyslexie.swvdeeem.nl/
  • Voor leerlingen die woonachtig zijn in de gemeente Weesp, verloopt de aanmelding via Samenwerkingsverband PO Amsterdam Diemen: Dyslexie (swvamsterdamdiemen.nl)

Ondersteuning vanuit Unita

Sommige leerlingen met lees- en/of spellingmoeilijkheden komen niet in aanmerking voor de vergoede dyslexiezorg. Voor een deel van deze leerlingen kan dan een beroep worden gedaan op Unita. Dit kan op verschillende manieren: een anonieme consultatie, een hulpvraag indienen via een Groeidocument of gerichte ondersteuning aanvragen voor de leerling (Taalgroep, Ambulatorium Lezen of Arrangement Plus).

Jacolien van der Veer (NVO basis-orthopedagoog) en Anne Vermue (psycholoog NIP) zijn de Coördinatoren lezen en spelling binnen Unita. Zij zijn bereikbaar via lees.spellingonderwijs@swvunita.nl.

Monique Gracey-van der Veen (NVO-Orthopedagoog-Generalist, BIG- en SKJ geregistreerd) is eindverantwoordelijk voor het afgeven van de dyslexieverklaringen binnen Unita.

 

Anonieme consultatie

De school kan een anonieme consultatie aanvragen met een Coördinator lezen en spelling. Zonder de naam van de leerling te noemen wordt dan bijvoorbeeld besproken welke ondersteuning hij/zij nodig heeft en of onderzoek of begeleiding vanuit de vergoede dyslexiezorg of Unita passend zou kunnen zijn. Een anonieme consultatie kan direct worden aangevraagd via het mailadres van de Coördinatoren lezen en spelling: lees.spellingonderwijs@swvunita.nl.

 

Hulpvraag via Groeidocument (GD)

Een andere mogelijkheid is dat de school samen met ouders een Groeidocument (GD) voor een leerling aanmaakt en daarin een hulpvraag stelt. Zo kan Unita bijvoorbeeld gevraagd worden om mee te denken over wat de leerling nodig heeft op het gebied van lezen en/of spelling (onderwijsbehoeften) en of een onderzoek naar dyslexie of ondersteuning vanuit Unita passend zou kunnen zijn. Het Loket van Unita en/of de Coördinatoren lezen en spelling screenen vervolgens de hulpvraag met betrekking tot lees- en/of spellingmoeilijkheden. Zij maken de afweging of een Verkennende Consultatie (één of enkele gesprekken met school, ouders en trajectbegeleider, waarin de hulpvraag wordt verhelderd en afspraken worden gemaakt over het vervolg), een Handelingsgericht Onderzoek of een vorm van gerichte ondersteuning voor de leerling wordt toegekend. Zowel een Verkennende Consultatie als een Handelingsgericht onderzoek start altijd met een Multidisciplinair Overleg (MDO), waarin school, ouders en een trajectbegeleider vanuit Unita met elkaar bespreken wat er nodig is.

Als er aanwijzingen zijn voor een ernstige en hardnekkige achterstand op technisch lezen en/of spelling, wordt afgewogen of dyslexieonderzoek, ofwel onderzoek naar het ‘label’ dyslexie, wenselijk en noodzakelijk is.
Bij Unita werken we handelingsgericht. Dat betekent onder andere dat we ons altijd richten op de vraag wat de leerling op dit moment nodig heeft in zijn/haar leerproces (onderwijsbehoeften) en hoe leerkrachten en ouders daar het beste op kunnen afstemmen. We zijn voorzichtig met het toekennen van een ‘label’ zoals dyslexie, en doen dit alleen als dit noodzakelijk en in het belang van de leerling is. Een label is, net als een sticker, gemakkelijk geplakt, maar moeilijk te verwijderen. Samen met de betrokkenen zal dan ook worden afgewogen wat de voor- en nadelen zijn van een ‘label’ dyslexie voor deze leerling.

Het kan voorkomen dat de Coördinator lezen en spelling en/of de betrokken Trajectbegeleider tot de conclusie komt dat dyslexieonderzoek op dit moment (nog) niet passend is, ondanks dat een leerling na een periode van intensieve hulp nog steeds een significante achterstand heeft op lezen en/of spelling. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij jonge leerlingen, die een dyslexieverklaring nog niet nodig hebben voor het krijgen van passende ondersteuning op school. Wanneer aan het eind van de basisschoolperiode, ondanks intensieve extra ondersteuning, nog steeds sprake is van een ernstige achterstand, kan met het oog op de overstap naar het Voortgezet Onderwijs, alsnog overgegaan worden tot een dyslexieonderzoek. De mate waarin de lees- en spellingproblemen de leerling (zullen gaan) belemmeren in zijn didactische en/of sociaal-emotionele ontwikkeling is hierin een belangrijke overweging.

Wanneer besloten wordt dat een dyslexieonderzoek wel passend is (en niet voldaan wordt aan de criteria voor vergoede diagnostiek en behandeling vanuit de gemeente volgens PDDB 3.0), kan dit uitgevoerd worden door een orthopedagoog of psycholoog van Unita. Daarbij wordt gewerkt volgens de richtlijnen van de Brede Vakinhoudelijke Richtlijn Dyslexie (2021). Om voor dyslexieonderzoek bij Unita in aanmerking te komen, moet op school een ernstige achterstand worden gesignaleerd op het gebied van technisch lezen en/of spelling (op drie opeenvolgende hoofdmetingen E scores of V- (min) scores). Daarnaast is het noodzakelijk dat de leerling in de periode tussen deze hoofdmeetmomenten ondersteuning heeft gehad op ondersteuningsniveau 1, 2 en 3. Zodoende kan een uitspraak worden gedaan over de didactische resistentie, ofwel de hardnekkigheid van de lees- en/of spellingproblematiek. Behulpzame documenten bij het vormgeven van de ondersteuningsniveaus op het gebied van lezen en spelling op school, zijn deze Infographic , de Handreiking voor de invulling van ondersteuningsniveau 2, 3 en 4  en de Keuzehulp Effectieve Interventies. Het bieden van ondersteuningsniveau 1, 2 en 3 valt onder de basisondersteuning en de scholen zijn hier dan ook voor verantwoordelijk. Zodra bij een leerling een achterstand op technisch lezen en/of spelling geconstateerd wordt, start de school direct met het bieden van extra ondersteuning en gaat hiermee door gedurende welke vervolgstappen dan ook. Leerlingen met lees- en/of spellingproblemen hebben namelijk dezelfde aanpak en ondersteuning nodig als leerlingen met dyslexie. Hoe eerder deze ondersteuning geboden wordt, hoe beter.

 

Gerichte ondersteuning voor de leerling

Wanneer de leerling meer ondersteuning nodig heeft dan de basisschool kan bieden, kan Unita in sommige gevallen aanvullende ondersteuning voor de leerling bieden. Een voorwaarde hiervoor is dat de lees- en/of spellingmoeilijkheden onderdeel zijn van meervoudige, complexe problematiek en de school handelingsverlegen is.

  • Arrangement Plus: voor extra ondersteuningsvragen die de basisondersteuning overstijgen en complex zijn. Lees meer..
  • Taalgroep: voor leerlingen uit de groepen 5 en 6 (en soms groep 4) met ernstige lees- en/of spellingproblemen die zijn vastgelopen of dreigen vast te lopen in het reguliere onderwijsleerproces, ondanks extra interventie. Lees meer..
  • Ambulatorium Lezen: individuele begeleiding voor leerlingen vanaf groep 4 met ernstige leesproblemen in combinatie met belemmerende factoren op andere gebieden. Lees meer..

Aanvraag ondersteuning en formulieren

De intern begeleider van de school van de leerling kan op verschillende manieren ondersteuning aanvragen bij Unita.

Wanneer je anoniem wilt overleggen over lees- en of spellingmoeilijkheden en/of de vraag of dyslexieonderzoek passend is, stuur je direct een mail naar lees.spellingonderwijs@swvunita.nl.

Wanneer je een Verkennende Consultatie wilt aanvragen, vul dan samen met de ouders het Groeidocument zo compleet mogelijk in, met actuele en recente gegevens.

Wanneer je gericht dyslexieonderzoek wilt aanvragen, wordt aangeraden om dat eerst anoniem voor te leggen aan de Coördinatoren lezen en spelling. Daartoe stuur je een mail naar lees.spellingonderwijs@swvunita.nl, waarna bijvoorbeeld een belafspraak wordt ingepland. Is duidelijk dat een onderzoek naar dyslexie kan worden aangevraagd bij Unita, dan doe je dat via het Groeidocument. Je vult alleen onderdeel 1A en 1D in; de overige onderdelen komen aan bod in de vragenlijsten.

Onderstaande gegevens horen als verplichte bijlagen bij de aanvraag van dyslexieonderzoek via het Groeidocument:

  • Compleet LOVS vanaf groep 3
  • Groepsplannen en/of groepsoverzicht
  • Handelingsplannen met evaluatie (bij voorkeur met logboek)
  • Aanvraagformulieren voor ouders en school via Poortwachter Gooi-en Vecht
  • Kindformulier

Veelgestelde vragen

1. Waarom wordt de aanvraag voor dyslexieonderzoek soms afgewezen terwijl er ondanks de inzet op ondersteuningsniveau 1, 2 en 3 een zeer ernstige achterstand is op lezen en/of spelling?

Binnen Unita werken we handelingsgericht. Dit blijft dus altijd het uitgangspunt, ook bij de keuze om wel of geen trajectbegeleider toe te wijzen voor het eventueel uitvoeren van dyslexieonderzoek. De vraag die hierbij centraal staat is wat de leerling nodig heeft voor zijn/haar lees- en spellingontwikkeling en wat een eventuele diagnose dyslexie op dit moment toevoegt.

Daarnaast weten we dat verschillende factoren van invloed kunnen zijn op de lees- en spellingontwikkeling van leerlingen (denk aan: schoolwisselingen, sociaal-emotioneel welbevinden, de thuissituatie, concentratie en motivatie). Om dyslexie vast te kunnen stellen, moet de diagnosticus kunnen uitsluiten dat de lees- en spellingproblemen worden veroorzaakt door deze andere belemmerende factoren. Als vanuit de informatie in het Groeidocument blijkt dat dit mogelijk wél het geval is, kan het zo zijn dat de coördinatoren dyslexie adviseren om hier als school eerst meer zicht op te krijgen/hier met de leerling aan te werken/onder controle te brengen.

Ten slotte kan het zo zijn dat eerst een andere interventie op ondersteuningsniveau 3 geadviseerd wordt, omdat de Coördinatoren lezen en spelling vermoeden dat deze beter aansluit bij de onderwijsbehoeften van de leerling. Ondersteuningsniveau 3 is immers een zoektocht naar de juiste aanpak voor precies die ene leerling.

2. We hebben als school alle documenten aangeleverd, maar krijgen van de Coördinatoren lezen en spelling alsnog de vraag om aanvullende gegevens aan te leveren. Hoe kan dit?

Het documenteren van de extra lees- en spellingbegeleiding op school is heel belangrijk. Er dient concreet aangegeven te zijn in welke periode, hoe vaak per week, hoeveel minuten per keer, door wie (functie) en met welke methode de extra begeleiding is gegeven. Ook moet duidelijk zijn of de begeleiding bovenop het basisaanbod van verlengde instructie is gegeven, als extra interventie. Informatie geformuleerd als “leerling krijgt twee keer per week instructie van -naam-” is daarom niet voldoende. Daarnaast is van belang om te vermelden in hoeverre de leerling heeft geprofiteerd van de extra ondersteuning. Een evaluatie van de geboden hulp is noodzakelijk om de hardnekkigheid van de problematiek te kunnen bepalen. Mochten de Coördinatoren lezen en spelling aanvullende vragen hebben, dan zullen zij hierover contact opnemen met de intern begeleider.

3. Wordt als onderdeel van dyslexieonderzoek bij Unita ook intelligentieonderzoek uitgevoerd?

In de meeste gevallen luidt het antwoord ‘Nee’. Om te bepalen of er sprake is van dyslexie bij een leerling is intelligentieonderzoek in de meeste gevallen niet noodzakelijk. Er zijn echter uitzonderingen waarbij de diagnosticus kan besluiten dat intelligentieonderzoek wél nodig is.

4. De leerling lijkt op basis van de achterstanden in aanmerking te komen voor de route via de gemeente (vergoede zorg), maar wij laten het dyslexieonderzoek liever door Unita verrichten. Kan dit?

Nee, dit is niet mogelijk. Leerlingen die in aanmerking lijken te komen voor de vergoede zorg (diagnostiek en behandeling) dienen aangemeld te worden bij de gemeente. Unita voert (in bepaalde gevallen) uitsluitend dyslexieonderzoek uit bij leerlingen die niet in aanmerking komen voor de vergoede zorg via de gemeente.

5. Is het mogelijk om een leerling aan te melden voor dyslexieonderzoek bij Unita wanneer er alleen uitval is op spelling?

Ja, dit is mogelijk. Echter, dyslexie met alleen uitval op spelling, zonder dat sprake is van achterstanden op technisch lezen, is atypisch (niet gangbaar) en komt zeer zelden voor. We weten ook dat de ontwikkeling op het gebied van spelling nog veel meer dan bij lezen afhankelijk is van de kwaliteit van het onderwijsaanbod. Binnen het onderzoek is het voor deze leerlingen extra van belang om mogelijke alternatieve verklaringen uit te sluiten. Wanneer op basis van uitvoerig onderzoek wordt geconcludeerd dat sprake is van dyslexie volgens de criteria van de DSM-V, komt de leerling alsnog niet in aanmerking voor vergoede behandeling via de gemeente. Hiervoor moet namelijk altijd sprake zijn van ernstige leesproblemen.